درمان CAR-T (سلول‌های T گیرنده آنتی‌ژن کایمریک) یک ایمنی‌درمانی نوآورانه است که در درمان لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) با هدف‌گیری سلول‌های B که نقش کلیدی در بیماری دارند، امیدهای تازه‌ای ایجاد کرده است. در SLE، سلول‌های B آنتی‌بادی‌های خودایمنی تولید می‌کنند که به بافت‌های بدن حمله کرده و باعث التهاب مزمن و آسیب به اندام‌ها می‌شوند. درمان CAR-T با مهندسی سلول‌های T و ایجاد گیرنده‌ای (CAR) که به طور خاص مارکر CD19 را بر روی سلول‌های B هدف قرار می‌دهد، باعث نابودی این سلول‌های مضر می‌شود.
چرا CAR-T برای SLE موثرتر است؟
سلول‌های CAR-T با هدف‌گیری سلول‌های B مثبت CD19، حذف موثرتر و پایدارتری از این سلول‌ها را نسبت به درمان‌هایی مانند ریتوکسیمب (که CD20 را هدف قرار می‌دهد) ارائه می‌دهند. ریتوکسیمب نمی‌تواند سلول‌های پلاسما با طول عمر بالا را حذف کند، در حالی که درمان CAR-T با از بین بردن سلول‌های مسئول تولید آنتی‌بادی‌های خودایمنی می‌تواند علائم SLE را بهبود بخشد و به حالت بهبودی برساند. همچنین، مطالعاتی روی استفاده از CAR-Treg (سلول‌های CAR-T تنظیم‌کننده) برای بازگرداندن تحمل ایمنی و کاهش فعالیت‌های خودایمنی در حال انجام است.
بررسی موردی: خانم C
خانم C، زن 32 ساله‌ای است که به مدت دو سال از SLE رنج می‌برد. با وجود دریافت درمان‌های سنتی متعدد از جمله گلوکوکورتیکوئیدها، هیدروکسی کلروکین و ریتوکسیمب، بیماری او کنترل نشده باقی مانده بود. علائم شدید مانند نفریت، درد مفاصل و بثورات پوستی مداوم، کیفیت زندگی او را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود.
وضعیت پیش از درمان:
- علائم شدید شامل درد مفاصل، نفریت مکرر و بثورات پوستی مزمن.
- آزمایش‌ها نشان‌دهنده آنتی‌بادی‌های بسیار بالا ضد DNA دو رشته‌ای و کاهش سطوح کمپلمان C3 و C4 بود.
- امتیاز فعالیت بیماری (SLEDAI-2K) برابر با 16 نشان‌دهنده بیماری شدید بود.
انتخاب درمان CAR-T برای خانم C
با توجه به شرایط مقاوم به درمان او، خانم C در یک آزمایش بالینی برای درمان CAR-T شرکت کرد. این درمان که در ابتدا برای سرطان‌ها توسعه داده شده بود، اکنون برای بیماری‌های خودایمنی مانند SLE مورد آزمایش قرار گرفته است.
فرآیند درمان CAR-T:
- انتخاب بیمار: شدت بیماری و مقاوم بودن آن، خانم C را به گزینه‌ای مناسب برای درمان CAR-T تبدیل کرد.
- آماده‌سازی: او پیش از دریافت CAR-T، شیمی‌درمانی مقدماتی دریافت کرد تا سیستم ایمنی او برای تزریق آماده شود.
- مهندسی سلول‌های T: سلول‌های T خانم C در آزمایشگاه به گونه‌ای مهندسی شدند که گیرنده‌های کایمریک (CAR) با هدف‌گیری CD19 و BCMA داشته باشند.
- تزریق سلول‌های CAR-T: سلول‌های اصلاح‌شده پس از آزمایش‌های کیفی به او تزریق شدند.
- نظارت بیمارستانی: پس از تزریق، او به مدت 25 روز در بیمارستان تحت نظارت دقیق بود تا از ایمنی و اثربخشی درمان اطمینان حاصل شود.
نتایج درمان:
واکنش کوتاه‌مدت:
- طی سه هفته، بهبود چشمگیری در علائم او مشاهده شد؛ درد و التهاب مفاصل کاهش یافت و بثورات پوستی از بین رفت.
- آزمایش‌ها نشان داد که سلول‌های B در خون او به طور کامل حذف شده‌اند.
ارزیابی میان‌مدت (3 ماه):
- امتیاز SLEDAI-2K از 16 به 2 کاهش یافت.
- نفریت او کنترل شد و پروتئینوری به طور چشمگیری کاهش یافت.
- سطوح کمپلمان C3 و C4 به حالت طبیعی بازگشت.
نتایج بلندمدت (12 ماه):
- یک سال پس از درمان، خانم C بدون مصرف دارو در بهبودی کامل باقی ماند و نشانه‌ای از عود بیماری وجود نداشت.
- سیستم ایمنی او به تدریج به حالت عادی بازگشت و سلول‌های B جدید تولید شده، فعالیت بیماری‌زا نداشتند.
داده‌های بیشتر:
مطالعات نشان داده‌اند که CAR-T برای بیماران SLE مقاوم به درمان، بسیار موثر است. در یکی از مطالعات با حضور 8 بیمار، همه آن‌ها پس از درمان با CAR-T به بهبودی کامل دست یافتند.
- حتی پس از بازگشت سلول‌های B، بیماری عود نکرد.
- بیماران توانستند پاسخ‌های طبیعی به واکسن‌ها نشان دهند.
- درمان به طور کلی قابل تحمل بود و عوارض جانبی مانند CRS خفیف بودند.
این نتایج امیدوارکننده نشان می‌دهند که CAR-T می‌تواند یک راه‌حل بلندمدت برای بیماران مقاوم به درمان SLE باشد و احتمالاً نیاز به درمان‌های سرکوب‌کننده ایمنی مادام‌العمر را حذف کند.
