
درمان کارتی سل (CAR T-Cell Therapy) یک روش پیشرفته ایمونوتراپی است که با استفاده از سلولهای T تغییر یافته ژنتیکی، برای درمان برخی انواع سرطان، بهویژه سرطانهای خون مانند لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و لنفوم غیرهوچکین، به کار میرود. این روش با مهندسی ژنتیک سلولهای T بیمار، آنها را به ماشینهای قدرتمندی برای شناسایی و نابودی سلولهای سرطانی تبدیل میکند. در این مقاله، به بررسی فرآیند درمان، کاربردها، موفقیتها، کارآزماییهای بالینی اخیر و چالشهای این روش میپردازیم.
فرآیند درمان کارتی سل
جمعآوری سلولهای T: از طریق فرآیندی به نام لوکافرزیس (leukapheresis)، سلولهای T از خون بیمار جدا میشوند. این فرآیند ممکن است 3 تا 6 ساعت طول بکشد و گاهی نیاز به تکرار دارد.
مهندسی ژنتیک: در آزمایشگاه، ژنهایی به سلولهای T اضافه میشود تا گیرندههای آنتیژنی کایمریک (CAR) تولید کنند. این گیرندهها به سلولهای T امکان شناسایی آنتیژنهای خاص روی سلولهای سرطانی را میدهند.
تکثیر سلولها: سلولهای CAR T در محیط آزمایشگاهی تکثیر میشوند تا تعداد کافی برای درمان تولید شود.
آمادهسازی بیمار: بیمار معمولاً چند روز قبل از تزریق، شیمیدرمانی دریافت میکند تا سیستم ایمنی برای پذیرش سلولهای CAR T آماده شود.
تزریق سلولها: سلولهای CAR T از طریق تزریق وریدی به بیمار بازگردانده میشوند. این فرآیند معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول میکشد.
نظارت پس از درمان: بیماران به مدت حداقل 10 روز تحت نظر دقیق قرار میگیرند تا عوارض احتمالی مانند سندرم آزادسازی سیتوکین (CRS) یا عوارض عصبی مدیریت شود.
کاربردهای درمانی
درمان کارتی سل در ابتدا برای درمان لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و لنفوم غیرهوچکین تأیید شد و نتایج چشمگیری در بیمارانی که به درمانهای دیگر پاسخ نداده بودند، نشان داده است. همچنین، این روش برای درمان مولتیپل میلوما، بهویژه با هدفگیری آنتیژن بلوغ سلول B (BCMA)، موفقیتهای قابلتوجهی داشته است.
کاربردهای جدید و در حال تحقیق:
سرطانهای جامد: کارآزماییهای بالینی در حال بررسی استفاده از CAR T-Cell برای درمان سرطانهایی مانند سرطان پانکراس، تخمدان و مزوتلیوما هستند. بهعنوان مثال، کارآزماییهای بالینی برای هدفگیری پروتئین مزوتلین در سرطان پانکراس و مزوتلیوما نتایج اولیه امیدوارکنندهای نشان دادهاند.
بیماریهای غیرسرطانی: تحقیقات اخیر به بررسی استفاده از CAR T-Cell در بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس یا بیماریهای التهابی پرداختهاند.
چین بهعنوان یکی از پیشگامان جهانی در درمان کارتی سل (CAR T-Cell Therapy)، بهویژه برای سرطانهای خونی (هماتولوژیک)، جایگاه ویژهای پیدا کرده است. با سرمایهگذاری عظیم در شرکتهای زیستفناوری و تعداد بالای کارآزماییهای بالینی، این کشور در خط مقدم توسعه این روش درمانی نوین قرار دارد. این متن به بررسی پیشرفتها، موفقیتها، چالشها و چشمانداز آینده کارتی سل درمانی در چین میپردازد.
رشد سریع و کارآزماییهای بالینی
چین از سال 2017 به کشوری با بیشترین تعداد کارآزماییهای بالینی ثبتشده در حوزه کارتی سل تبدیل شده است. طبق دادههای clinicaltrials.gov، تا ژوئن 2020، تعداد 357 کارآزمایی بالینی در چین ثبت شده بود، و علاوه بر این، 150 کارآزمایی دیگر در ChiCTR (پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی چین) ثبت شده است. این کارآزماییها عمدتاً بر درمان سرطانهای خونی مانند لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)، لنفوم غیرهوچکین (NHL) و مولتیپل میلوما (MM) تمرکز دارند. به عنوان مثال: