مقدمه
تیم پزشکی دانشگاه ملی سنگاپور (NUS) و سامانه بهداشتی دانشگاه ملی سنگاپور (NUHS) درمان سلول‌درمانی نوینی برای بیماران مبتلا به لوسمی حاد لنفوبلاستیک نوع T (T-ALL) که نسبت به شیمی‌درمانی و سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده‌اند یا بیماری‌شان عود کرده، توسعه داده‌اند. این بیماران معمولاً کمتر از ۱۰ درصد شانس زنده ماندن دارند اما این درمان جدید، نتایج چشمگیری را رقم زده است.
پیشینه و اهمیت بیماری T-ALL
لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL) شایع‌ترین سرطان خون در کودکان است و حدود ۱۰ درصد از این موارد، نوع T-ALL است. درمان استاندارد شامل شیمی‌درمانی شدید و طولانی است که در ۸۰ درصد بیماران مؤثر است اما متأسفانه، برخی بیماران یا به درمان پاسخ نمی‌دهند یا پس از مدتی بازگشت بیماری، پیش‌آگهی بسیار ضعیفی دارند.
مفهوم درمان CAR T-cell و چالش‌های آن در T-ALL
CAR T-cell یک روش نوین ایمنی‌درمانی است که در آن سلول‌های T بیمار به صورت ژنتیکی مهندسی می‌شوند تا پروتئین‌های خاص روی سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهند. در این مطالعه، CAR T-cellها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پروتئین CD7 که روی سلول‌های سرطانی T وجود دارد را تشخیص دهند.
مشکل اصلی این است که سلول‌های سالم T نیز این پروتئین را دارند و باعث می‌شود سلول‌های CAR T به یکدیگر حمله کنند و از بین بروند. تیم سنگاپوری این مشکل را با طراحی یک مهارکننده (blocker) در CAR T-cellها رفع کردند تا این سلول‌ها فقط سلول‌های سرطانی را هدف بگیرند.
این فناوری به کمک تحقیقات پروفسور داریو کامپانا از دانشکده پزشکی NUS توسعه یافته است.
روند تحقیق و درمان
از آوریل ۲۰۱۹ تا اکتبر ۲۰۲۳، این درمان بر روی ۱۷ بیمار (۲ تا ۷۲ ساله) انجام شد؛ ۱۲ بیمار در بیمارستان ملی دانشگاه سنگاپور و ۵ بیمار در بیمارستان Ospedale Pediatrico Bambino Gesu در رم، ایتالیا.
تمام بیماران سابقه درمان طولانی با شیمی‌درمانی داشتند اما یا بیماری‌شان به درمان پاسخ نداده بود یا بعد از درمان مجدداً عود کرده بود.
نتایج درمان
۱۶ بیمار از ۱۷ نفر ظرف یک ماه به بهبود کامل (remission) رسیدند.
سلول‌های سرطانی به قدری کاهش یافتند که حتی با آزمایش‌های فوق حساس نیز قابل شناسایی نبودند (یک سلول سرطانی در میان ۱۰ هزار سلول طبیعی).
عوارض جانبی درمان بسیار خفیف بود و بیماران آن را به خوبی تحمل کردند.
اولین بیمار اکنون پنج سال است که بدون نیاز به شیمی‌درمانی یا پیوند مغز استخوان، در بهبود کامل به سر می‌برد.
از ۱۶ بیمار بهبود یافته، ۵ نفر به دلایل پزشکی دیگر که ارتباطی به درمان نداشت، فوت کردند.
نمونه‌های بارز از موفقیت درمان
داستان ماریای ۱۰ ساله از اتریش
ماریای کوچک پس از عود بیماری و تحمل درمان‌های شدید، تقریباً امیدی به درمان نداشت. والدین او تصمیم گرفتند برای درمان آزمایشی به سنگاپور بیایند. ماریای ۱۰ ساله تنها با تب خفیف درمان را تحمل کرد و ظرف ۱۶ روز مغز استخوان او پاک شد. پس از درمان، پیوند مغز استخوان در وین انجام شد و حالا ماریای کوچک به مدرسه برگشته و زندگی طبیعی کودکی را از سر گرفته است.
داستان هانا توماس از استرالیا
هانا پس از چندین دوره درمان، شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و پیوند مغز استخوان، بهبود یافته بود اما بیماری دوباره عود کرد. پس از اطلاع از این درمان در سنگاپور، در اکتبر ۲۰۲۳ به سنگاپور آمد و درمان را دریافت کرد. اکنون ۹ ماه است که بهبود یافته و هیچ نشانه‌ای از سرطان ندارد.
کار تی سل تراپی (CAR T-cell Therapy) چیست و چرا اهمیت دارد؟
کار تی سل تراپی (Chimeric Antigen Receptor T-cell Therapy) یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمان سرطان است که با استفاده از فناوری‌های مهندسی ژنتیک، سلول‌های ایمنی بدن بیمار را برای مقابله با سرطان آماده می‌کند. در این روش، سلول‌های T که نوعی سلول ایمنی مسئول شناسایی و از بین بردن عوامل بیماری‌زا هستند، از بدن بیمار گرفته شده و در آزمایشگاه به گونه‌ای دستکاری می‌شوند که بتوانند پروتئین‌های خاص روی سطح سلول‌های سرطانی را تشخیص داده و به آنها حمله کنند.
این سلول‌های مهندسی شده (CAR T-cells) سپس به بدن بیمار بازگردانده می‌شوند تا سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و از بین ببرند. این روش به دلیل خاص بودن و هدفمند بودن، نسبت به شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی عوارض کمتری دارد و می‌تواند اثرات درمانی بسیار قوی و دقیق‌تری داشته باشد.
چرا سنگاپور و تیم NUS پیشگام در کار تی سل تراپی هستند؟
سنگاپور به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در حوزه پزشکی و تحقیقات علمی، به ویژه در زمینه ایمونوتراپی سرطان، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای کرده است. دانشگاه ملی سنگاپور (NUS) و سیستم بهداشتی دانشگاه ملی (NUHS) با داشتن آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مجهز، همکاری‌های گسترده‌ای با محققان بین‌المللی برقرار کرده‌اند.
تیم پروفسور آلن یئو و دکتر برنیس اوه، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مهندسی ژنتیک و همکاری با آزمایشگاه پروفسور داریو کامپانا، توانسته‌اند چالش‌های عمده کار تی سل تراپی را حل کنند، از جمله مشکل حمله متقابل سلول‌های CAR T به یکدیگر به دلیل وجود پروتئین CD7 روی سلول‌های سالم.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد کار تی سل تراپی توسعه یافته در سنگاپور
مهار حمله متقابل سلول‌ها: تیم سنگاپوری با طراحی یک مهارکننده اختصاصی در ساختار CAR T-cell، مانع از این شد که سلول‌های CAR T سلول‌های ایمنی سالم را نابود کنند. این موضوع یکی از بزرگ‌ترین موانع در کار تی سل تراپی برای سرطان‌های T-cell بود.
هدف‌گیری دقیق CD7: پروتئین CD7 به طور خاص روی سلول‌های T سرطانی وجود دارد و هدف قرار دادن آن موجب تخریب دقیق سلول‌های سرطانی می‌شود بدون اینکه به سیستم ایمنی بدن آسیب زیادی وارد شود.
کاهش عوارض جانبی: با مهندسی دقیق و هدفمند سلول‌ها، عوارض جانبی کار تی سل تراپی در بیماران کاهش قابل توجهی یافته و درمان برای بیماران قابل تحمل‌تر شده است.
مراحل درمان با کار تی سل تراپی در سنگاپور
جمع‌آوری سلول‌های T: ابتدا سلول‌های T بیمار با روش‌های خاصی از خون یا مغز استخوان جدا می‌شوند.
مهندسی ژنتیکی: سلول‌ها در آزمایشگاه با استفاده از فناوری‌های ژنتیکی وکتورهای ویروسی اصلاح می‌شوند تا پروتئین CAR روی سطح آنها بیان شود.
تزریق سلول‌های CAR T: سلول‌های مهندسی شده به بدن بیمار بازگردانده می‌شوند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کنند.
پیگیری و مدیریت عوارض: تیم درمانی سنگاپور با دقت بالایی بیماران را پایش می‌کند تا عوارض احتمالی مانند تب، التهاب یا مشکلات عصبی را مدیریت کند.
تحقیقات و توسعه آینده در سنگاپور
تیم پزشکی سنگاپور تاکید دارد که این درمان هنوز در مراحل اولیه تحقیق و کاربرد بالینی است و تحقیقات بیشتری برای:
بهبود پایداری و ماندگاری سلول‌های CAR T در بدن
کاهش هرچه بیشتر عوارض جانبی
گسترش کاربرد درمان برای سایر انواع سرطان‌های مقاوم
استفاده ترکیبی با سایر روش‌های درمانی نوین
در حال انجام است. سنگاپور با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری مداوم، در مسیر تبدیل شدن به یکی از قطب‌های جهانی کار تی سل تراپی قرار دارد.
نتیجه‌گیری تکمیلی
کار تی سل تراپی که توسط تیم دانشگاه ملی سنگاپور توسعه یافته است، به عنوان یک روش نوین و انقلابی در درمان سرطان‌های خون مقاوم به درمان، به بیماران فرصتی دوباره برای زندگی می‌دهد. ویژگی‌های منحصربه‌فرد این درمان در هدف‌گیری دقیق و کاهش عوارض، آن را به یک گزینه درمانی بسیار امیدوارکننده تبدیل کرده است که می‌تواند مسیر درمان سرطان را دگرگون کند.
