اپیدمیولوژی و اهمیت بالینی
سرطان معده یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در سطح جهان است و بار بیماری در برخی مناطق آسیا به‌ویژه شرق آسیا بالاست. شیوعِ مبتلایان با سرطان معده وابسته به عوامل محیطی، عفونت H. pylori و عادات غذایی است. تشخیص زودهنگام شانس درمان را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
علل و عوامل خطر
- عفونت مزمن Helicobacter pylori
- رژیم غذایی شور، ترشیجات، و کمبود مصرف میوه و سبزی
- سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی (مثلاً CDH1 جهش)
- سیگار کشیدن و الکل
- گاستریت آتروفیک و پولیپ‌های پیش‌سرطانی
- سن بالاتر و جنسیت مرد
طبقه‌بندی پاتولوژیک و مولکولی
شایع‌ترین نوع آدنوکارسینومای معده است. طبقه‌بندی کلینیکی/پاتولوژیک شامل تهاجمی/نفوذی، درمجموعه Laurén (intestinal vs diffuse) و تعیین وضعیت HER2، MSI، EBV و پروفایل‌های ژنتیکی می‌شود که در انتخاب درمان هدفمند و ایمونوتراپی نقش دارند.
زیست‌نشانگرهای کلیدی برای درمان هدفمند
HER2، PD-L1 CPS، MSI-H/dMMR، EBV و CLDN18.2 از مهم‌ترین زیست‌نشانگرهایی هستند که انتخاب درمان هدفمند و ایمونوتراپی را هدایت می‌کنند.
مطالعه بیشتر درباره زیست‌نشانگرها →علائم بالینی و ارائه بیماری
علائم اولیه می‌تواند غیر اختصاصی باشد: درد یا ناراحتی شکمی، ناراحتی بعد از غذا، کاهش وزن، بی‌اشتهایی، تهوع یا استفراغ، و خونریزی گوارشی که با کم‌خونی تظاهر می‌یابد. در مراحل پیشرفته ممکن است انسداد، نفخ و متاستاز کبد یا صفرا دیده شود.
تشخیص و ارزیابی مرحله‌ای
تشخیص پایه شامل اندوسکوپی فوقانی با بیوپسی است. ارزیابی مرحله‌ای برای تصمیم‌گیری درمانی شامل CT شکم/قفسه سینه، EUS (در موارد موضعی برای تعیین عمق نفوذ)، PET‑CT در موارد انتخابی، و تست‌های آزمایشگاهی (CBC, LFTs) و ارزیابی عملکرد کلیوی است. تست‌های مولکولی (HER2, MSI, EBV, NGS) برای تعیین درمان هدفمند و نقش ایمونوتراپی انجام می‌شود.
بیوپسی مایع و پایش بیماری
بیوپسی مایع (cfDNA) برای پایش بیماری مینیمال باقیمانده (MRD)، تشخیص مقاومت درمانی و زیرنظرگیری پاسخ به درمان کاربرد دارد.
مطالعه بیشتر درباره بیوپسی مایع →سیستم بندی و اهمیت آن
سیستم TNM یکی از پایه‌ای‌ترین سیستم‌ها برای تعیین مرحله بیماری است. مرحله‌بندی طیف تصمیم‌گیری از جراحی قابل‌درمان محلی تا نیاز به درمان سیستمیک و مراقبت تسکینی را مشخص می‌کند.
گزینه‌های درمانی — استاندارد و نوین
درمان انتخابی براساس مرحله و وضعیت مولکولی انجام می‌شود. در مراکز پیشرفته چین ترکیبی از روش‌ها و کارآزمایی‌ها ارائه می‌شود:
- جراحی رادیکال — گاسترکتومی جزئی یا کامل با برداشتن گره‌های لنفاوی در موارد مناسب؛ جراحی لاپاراسکوپی و رباتیک برای تومورهای انتخابی ارائه می‌شود.
- شیمی‌درمانی سیستمیک — به‌عنوان درمان کمکی (adjuvant) یا نئوآدجوانت؛ رژیم‌های استاندارد شامل ترکیبات فلوئورپیریمید و پلاتین هستند.
- پرتودرمانی — عمدتاً در تومورهای محلّی پیشرفته یا به‌عنوان کمکی در برخی پروتکل‌ها استفاده می‌شود.
- درمان هدفمند — برای بیماران HER2‑positive، تراستوزوماب (trastuzumab) و داروهای هدفمند دیگر کاربرد دارند.
- ایمونوتراپی — نقش رو به رشد دارد؛ بیماران MSI‑High یا با بار تومور بالا ممکن است پاسخ خوبی به مهارکننده‌های PD‑1/PD‑L1 نشان دهند؛ در چین این گزینه‌ها و کارآزمایی‌ها در دسترس هستند.
- CAR‑T و ایمن‌درمانی سلولی — هرچند CAR‑T به‌طور عمده در سرطان‌های خونی به‌کار رفته، مراکز تحقیقاتی و برخی بیمارستان‌های پیشرفته چین مطالعات و پروتکل‌های CAR‑T مهندسی‌شده علیه آنتی‌ژن‌های اختصاصی معده یا تومورهای جامد را اجرا یا بررسی می‌کنند؛ ترکیب ایمن‌درمانی سلولی با سایر روش‌ها در کارآزمایی‌ها بررسی شده و نتایج اولیه در برخی زیرگروه‌ها نویدبخش است.
- درمان‌های ترکیبی و کارآزمایی‌های بالینی — ترکیب ایمن‌درمانی با شیمی‌درمانی یا داروهای هدفمند، استفاده از آنتی‌بادی‌های ثانویه و رویکردهای شخصی‌سازی‌شده مبتنی بر پروفایل ژنتیکی.
- مراقبت حمایتی — کنترل درد، تغذیه تخصصی، مدیریت انسداد و پشتیبانی روانی اجتماعی بخش مهمی از مسیر درمان است.
مرکز ما برای بیماران بین‌المللی مسیر ارزیابی مولکولی، معرفی به کارآزمایی مناسب و هماهنگی پذیرش و درمان را فراهم می‌کند.
تفاوت‌های منطقه‌ای در درمان سرطان معده
درمان سرطان معده در مناطق مختلف جهان تفاوت‌هایی دارد: D2 lymphadenectomy در آسیا، S-1 ادجوون در ژاپن/کره، و FLOT پری‌اوپ در غرب از جمله این تفاوت‌ها هستند.
مطالعه بیشتر درباره تفاوت‌های منطقه‌ای →دسترسی به درمان‌ها در کشورهای مختلف
| کشور | درمان‌های در دسترس | مراکز شاخص | پوشش بیمه‌ای |
|---|---|---|---|
| آمریکا | ایمونوتراپی، درمان هدفمند | Mayo Clinic, MD Anderson | وابسته به اندیکاسیون و بیمه |
| چین | Zolbetuximab, PD-1 inhibitors | Shanghai Cancer Center | در حال گسترش در فهرست دارویی ملی |
| ژاپن | آندوسکوپی پیشرفته، Nivolumab | Tokyo National Cancer Center | پوشش بیمه ملی برای اندیکاسیون‌های مصوب |
| ترکیه | FLOT, Trastuzumab | Acıbadem Hospital | تفاوت بین بخش دولتی و خصوصی |
آمار بقا در سرطان معده
نقش ژنتیک در سرطان معده
حدود ۱–۳٪ از موارد سرطان معده ناشی از سندروم‌های ارثی شناخته‌شده (مانند جهش CDH1، سندروم لینچ) است. حدود ۵–۱۰٪ موارد الگوی فامیلی/ژنتیک محتمل نشان می‌دهند.
پیشگیری و تحقیقات نوین
راهکارهای پیشگیری
- حذف عفونت Helicobacter pylori با درمان آنتی‌بیوتیکی
- پرهیز از مصرف الکل و دخانیات
- تغذیه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها
- غربالگری آندوسکوپی در افراد با سابقه خانوادگی یا سن بالای ۴۰ سال
تحقیقات آینده‌نگر
| حوزه پژوهش | یافته مهم | وضعیت |
|---|---|---|
| واکسن ضد H. pylori | نتایج اولیه امیدوارکننده در کاهش خطر | در حال بررسی فاز ۲ |
| نانوذرات دارویی | انتقال هدفمند دارو به تومور | نتایج موفق در مدل حیوانی |
| ایمنی‌درمانی ترکیبی | Nivolumab + Zolbetuximab | کارآزمایی فاز ۳ در حال انجام |
| ژن‌درمانی CRISPR | اصلاح سلول‌های سرطانی معده | مطالعات اولیه در چین و آمریکا |
هوش مصنوعی در تشخیص سرطان معده
سیستم‌های هوش مصنوعی در حال توسعه برای کمک به تشخیص زودهنگام ضایعات سرطانی در آندوسکوپی هستند، هرچند هنوز به‌صورت گسترده در دسترس نیستند.
مطالعه بیشتر درباره هوش مصنوعی →نکات ویژه و تصمیم‌گیری بالینی
- تصمیم‌گیری میان نئوآدجوانت شیمی‌درمانی و جراحی مستقیم بر اساس اندازه تومور، نفوذ دیواره و وضعیت گره‌ها انجام می‌شود.
- برای بیماران HER2‑positive، ترکیب تراستوزوماب با شیمی‌درمانی استانداردِ مراقبت است.
- در بیماران MSI‑High یا EBV‑positive، ایمونوتراپی می‌تواند نقش درمانی برجسته‌ای داشته باشد.
- پیشنهاد آزمایش‌های جامع NGS برای شناسایی اهداف درمانی و گزینه‌های کارآزمایی بالینی.
مسیر ارجاع و اعزام بیمار
فرآیند معمول شامل: ارسال پرونده پزشکی و تصاویر، بررسی مولکولی و پاتولوژی، مشاوره چندرشته‌ای در مرکز مقصد، پیشنهاد برنامه درمانی و هماهنگی پذیرش و سفر است. برای ارسال پرونده از طریق فرم مشاوره، از دکمه زیر استفاده کنید؛ در صورت نیاز می‌توانیم هماهنگی‌های بیشتر (ویزای پزشکی، ترجمه مدارک) را نیز انجام دهیم.
پرسش‌های متداول
آیا سرطان معده قابل درمان است؟
در مراحل اولیه، بله. جراحی و درمان هدفمند می‌توانند بیماری را کاملاً درمان کنند. در مراحل پیشرفته، درمان‌ها می‌توانند رشد بیماری را مهار و کیفیت زندگی را حفظ کنند.
آیا رژیم غذایی در پیشگیری مؤثر است؟
بله. مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، ماهی، چای سبز و کاهش مصرف گوشت فرآوری‌شده و نمک، خطر ابتلا را کاهش می‌دهد. دامنه اثر وابسته به جمعیت و مطالعه است.
آیا CAR‑T برای سرطان معده اثربخش است؟
درمان‌های CAR‑T برای تومورهای جامد چالش‌های خاصی دارند. در چین، مطالعات بالینی و پروتکل‌هایی برای CAR‑T علیه آنتی‌ژن‌های اختصاصی تومور معده یا ترکیب CAR‑T با سایر ایمونوتراپی‌ها در حال انجام است؛ برخی نتایج اولیه امیدوارکننده‌اند اما هنوز کاربرد استاندارد گسترده ندارند.
چه تست‌های مولکولی انجام شود؟
HER2، MSI/MMR، EBV، NGS panel جهت جهش‌های هدفمند (مانند FGFR2, MET) و بررسی بار تومور (TMB) برای تصمیم‌گیری درباره ایمونوتراپی پیشنهاد می‌شود.
چه زمانی باید برای ارزیابی بین‌المللی اقدام کرد؟
در صورت بیماری متاستاتیک، علامت‌دار مقاوم به درمان استاندارد یا نیاز به دسترسی به کارآزمایی‌های بالینی و درمان‌های هدفمند، ارزیابی بین‌المللی توصیه می‌شود.