برای تجربه بهتر، لطفاً موبایل خود را به حالت عمودی (پرتره) تغییر دهید
Please rotate your device to portrait mode for better experience
انقلابی در ایمنی‌درمانی و امید تازه برای میلیون‌ها بیمار در سراسر جهان
بیماری‌های خودایمنی (Autoimmune diseases) مانند لوپوس، اسکلروز سیستمیک، میاستنی گراویس، مولتیپل اسکلروزیس (MS) و آرتریت روماتوئید (RA) از شایع‌ترین اختلالات سیستم ایمنی هستند که در آن، بدن به‌اشتباه به سلول‌های سالم خود حمله می‌کند. درمان‌های مرسوم تنها علائم را کنترل می‌کنند و معمولاً با داروهای سرکوبگر ایمنی انجام می‌شوند که عوارضی چون عفونت، پوکی استخوان و آسیب کلیوی دارند.
در سال‌های اخیر، فناوری CAR T Cell Therapy — که ابتدا برای درمان سرطان‌های خون توسعه یافت — به عنوان امید تازه‌ای برای درمان قطعی بیماری‌های خودایمنی مطرح شده است.
در این روش، سلول‌های ایمنی بدن (T cells) از خون بیمار جدا شده و در آزمایشگاه با مهندسی ژنتیک به گونه‌ای اصلاح می‌شوند که گیرنده‌ای به نام Chimeric Antigen Receptor (CAR) داشته باشند. این گیرنده باعث می‌شود سلول‌های T بتوانند سلول‌های معیوب یا خودواکنشگر را شناسایی و نابود کنند.
هدف عمده، حذف سلول‌های B خودواکنشگر (self-reactive B cells) است که آنتی‌بادی‌های مضر علیه بدن تولید می‌کنند. به این ترتیب سیستم ایمنی «ریست» می‌شود و پس از مدتی تعادل ایمنی طبیعی بدن بازمی‌گردد — بدون نیاز به داروهای سرکوبگر مادام‌العمر.
| نوع نوآوری | توضیحات |
|---|---|
| CD19-targeted CAR T cells | حذف سلول‌های B خودواکنشگر در بیماری‌هایی مانند لوپوس و MS |
| CAR T cells targeting plasma cells | نابودی سلول‌های تولیدکننده آنتی‌بادی خودی |
| CAR Treg cells (تنظیمی) | تنظیم و بازآرایی پاسخ ایمنی بدن بدون تخریب بافت‌ها |
| mRNA CAR T cells | استفاده از mRNA برای ساخت سلول‌های موقتی با ایمنی بالا و عوارض کمتر |
| Allogeneic (off-the-shelf) | سلول‌های آماده از اهداکنندگان سالم، برای دسترسی سریع‌تر و هزینه کمتر |
| ویژگی‌ها | CAR T Cell Therapy | درمان سنتی (داروهای سرکوبگر) |
|---|---|---|
| هدف درمانی | حذف دقیق سلول‌های خودایمنی | سرکوب عمومی سیستم ایمنی |
| اثر بلندمدت | بازتنظیم سیستم ایمنی و احتمال درمان پایدار | نیاز مادام‌العمر به دارو |
| عوارض جانبی | موقت و قابل کنترل (CRS، توکسین عصبی) | مزمن و خطرناک (عفونت، دیابت، پوکی استخوان) |
| مدت پاسخ‌دهی | چند هفته تا ماه | نیاز مداوم به مصرف دارو |
| کارایی در بیماران مقاوم | بسیار بالا، گزارش بهبود کامل در لوپوس شدید | اغلب ناکافی در بیماران مقاوم |
در مطالعه‌ای در دانشگاه شیکاگو (2025)، 6 بیمار مبتلا به لوپوس سیستمیک مقاوم به درمان پس از تزریق CAR T cells دچار بهبودی کامل و پایدار شدند. سطح آنتی‌بادی‌های خودایمنی (ANA, anti-dsDNA) طی 2 تا 4 هفته کاهش یافته و داروهای استروئیدی کاملاً قطع شدند. در پیگیری 12 ماهه، هیچ‌گونه عود بیماری مشاهده نشد.
| کشور | مرکز درمانی | ویژگی‌ها و خدمات |
|---|---|---|
| آمریکا | University of Chicago Medicine | نخستین مرکز جهانی با کارآزمایی فاز 2 برای لوپوس، میوزیت و اسکلروز سیستمیک |
| آمریکا | Duke Cancer Institute | توسعه نسل دوم CAR T برای بیماری‌های غیرسرطانی و ایمنی‌درمانی اختصاصی |
| چین | Pinnacle Medical Center (Beijing) | مرکز پیشرفته در درمان لوپوس و MS با CAR T CD19، دارای مجوز NMPA چین |
| چین | Beijing Puhua International Hospital | ارائه درمان ترکیبی CAR T و سلول‌های بنیادی برای بیماران بین‌المللی |
| چین | Beijing Bioocus International Medical Center | یکی از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی خصوصی در آسیا با بیش از 300 مورد موفق CAR T در بیماران خودایمنی و سرطانی |
بسیاری از بیماران از خاورمیانه، اروپا و روسیه برای دریافت درمان‌های پیشرفته CAR T و سلول‌درمانی به بیمارستان‌های پکن، شانگهای و گوانگ‌ژو اعزام می‌شوند. مراکز بین‌المللی مانند Bioocus خدمات ویژه شامل ترجمه، ویزا، اقامت و ترانسفر پزشکی ارائه می‌دهند.
این روند باعث شده چین به قطب جهانی درمان‌های سلولی و ژنی تبدیل شود.
CAR T Cell Therapy فراتر از یک روش درمانی است — این فناوری مرز میان ایمنی‌درمانی سرطان و درمان بیماری‌های خودایمنی را از میان برداشته است. با توجه به نتایج چشمگیر و توسعه سریع این فناوری در چین و آمریکا، می‌توان گفت آینده درمان بیماری‌های خودایمنی دیگر در کنترل علائم خلاصه نمی‌شود؛ بلکه در بازگرداندن تعادل طبیعی بدن و درمان ریشه‌ای بیماری است.
[1] CAR T-cell therapy in autoimmune diseases, PubMed, 2025
[2] Clinical trials to study new use for CAR T-cell therapy, University of Chicago Medicine, 2025