برای تجربه بهتر، لطفاً موبایل خود را به حالت عمودی (پرتره) تغییر دهید
Please rotate your device to portrait mode for better experience
مرجع تخصصی CartCellTherapy.ir: تحلیل بالینی ۲۰۲۵ برای پزشکان و بیماران – از چالش‌های BBB تا dual-target CARs
گلیوبلاستوما (GBM)، به عنوان شایع‌ترین و کشنده‌ترین تومور بدخیم اولیه مغز در بزرگسالان، یک نئوپلاسم گلیال درجه IV طبق طبقه‌بندی WHO است. این تومور با رشد سریع، نفوذ به بافت‌های مجاور و مقاومت ذاتی به درمان‌ها شناخته می‌شود و عمدتاً در لوب‌های تمپورال و فرونتال مغز ایجاد می‌گردد.
آمارهای جهانی ۲۰۲۵ نشان‌دهنده شیوع تقریبی 3.21 در ۱۰۰,۰۰۰ نفر است، با نرخ مرگ‌ومیر 4.4 در ۱۰۰,۰۰۰. بقای میانه برای بیماران تازه‌تشخیص‌شده ۱۲–۱۵ ماه است، با نرخ بقای دوساله کمتر از ۳۰٪ و پنج‌ساله حدود ۵–۷٪. چالش‌های درمانی شامل سد خونی-مغزی (BBB)، هتروژنیتی تومور و محیط سرکوبگر ایمنی (TIME) است که نرخ عود را به بیش از ۹۰٪ می‌رساند.
پروتکل استاندارد Stupp (۲۰۰۵، به‌روزرسانی ۲۰۲۵) شامل رزکسیون حداکثری ایمن، رادیوتراپی (۶۰ Gy در ۳۰ فراکشن) همراه با تموزولوماید (TMZ، ۷۵ mg/m² روزانه) و سپس TMZ نگهدارنده (۱۵۰–۲۰۰ mg/m² برای ۵ روز در هر ۲۸ روز) است. این رویکرد بقای میانه را به ۱۴.۶ ماه افزایش می‌دهد.
با این حال، محدودیت‌ها شامل مقاومت MGMT-متیلاسیون (۶۰–۷۵٪ بیماران بدون سود)، عوارض نورولوژیک RT (نارسایی شناختی در ۵۰٪) و عود سریع (میانگین ۷ ماه پس از درمان) است. TMZ تنها در ۲۵٪ موارد با MGMT methylated مؤثر است و نرخ بقای بدون پیشرفت (PFS) را به ۶.۹ ماه محدود می‌کند.
| روش درمان | مزایا | محدودیت‌ها | بقای میانه |
|---|---|---|---|
| جراحی + RT + TMZ | استاندارد طلایی، قابل دسترس | مقاومت ۶۰–۷۵٪، عوارض CNS | ۱۴.۶ ماه |
| TMZ تنها | شیمی خوراکی ساده | سمیت هماتولوژیک، نفوذ ضعیف BBB | ۱۰.۴ ماه |
| RT تنها | کنترل موضعی | عود خارج از میدان، نارسایی شناختی | ۱۲ ماه |
CAR-T cell therapy یک رویکرد شخصی‌سازی‌شده ایمونوتراپی است که در آن لنفوسیت‌های T اتولوگ بیمار با وکتورهای ویروسی (معمولاً lentiviral) مهندسی می‌شوند تا گیرنده‌های کایمریک آنتی‌ژن (CAR) بیان کنند. CAR شامل دامنه scFv برای شناسایی آنتی‌ژن، هینج، و دامنه‌های سیگنالینگ (CD28/4-1BB/CD3ζ) است.
در GBM، CAR-T آنتی‌ژن‌های اختصاصی مانند EGFRvIII، IL13Rα2، HER2 یا B7-H3 را هدف قرار می‌دهد. سازوکار: پس از تزریق داخل‌وریدی یا لوکوریجینال (Ommaya reservoir)، CAR-T از BBB عبور کرده، TIME را نفوذ می‌کند و سیتوتوکسیسیتی وابسته به گرانول/فسفرین را القا می‌نماید، منجر به آپوپتوز تومورال.
از ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵، هشت کارآزمایی فاز I تکمیل‌شده و دو مورد در حال انجام (n=۱۲۸ بیمار) نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. Dual-target CAR-T (EGFRvIII/IL13Rα2) در فاز I دانشگاه پن (۲۰۲۵) رشد تومور را در ۷۰٪ موارد recurrent GBM کند کرده و رگرسیون در ۴۰٪ مشاهده شده – نادر در GBM.
مزایا: پاسخ سریع (کاهش حجم تومور در ۳–۷ روز)، PFS ۴۱٪ در ۲۴ ماه. چالش‌ها: نفوذ BBB (کمتر از ۱٪ دوز IV)، CRS درجه ۳+ در ۱۱٪ (مدیریت با tocilizumab)، و فرار آنتی‌ژنی. پیشرفت‌ها: تحویل لوکوریجینال و CAR-T با suicide gene (iCasp9) ایمنی را افزایش داده.
| کارآزمایی | هدف | نتایج (n) | عوارض |
|---|---|---|---|
| Penn Dual-Target (۲۰۲۵) | EGFRvIII/IL13Rα2 | کاهش تومور ۷۰٪ (n=۲۰) | CRS ۱۰٪ |
| MSKCC IL13Rα2 (۲۰۲۴) | IL13Rα2 | CR در ۳۳٪ (n=۲۷) | نوروتوکسیسیتی ۱۵٪ |
| Stanford GD2 (۲۰۲۵) | GD2 | رگرسیون سریع (n=۱۸) | قابل مدیریت |
CAR-T در مقایسه با checkpoint inhibitors (anti-PD-1، ORR ۱۰–۲۰٪) و واکسن‌های پپتیدی (DC vaccines، PFS ۸ ماه) نرخ پاسخ بالاتری (ORR ۶۳٪) نشان می‌دهد، اما با هزینه بالاتر و شخصی‌سازی پیچیده. ژن‌درمانی (CRISPR-EGFRvIII) و واکسن‌های mRNA (Moderna، ۲۰۲۵) مکمل هستند، در حالی که CAR-T برای recurrent GBM جایگزین بالقوه است.
| روش | ORR | PFS (ماه) | چالش اصلی | وضعیت ۲۰۲۵ |
|---|---|---|---|---|
| CAR-T | ۶۳٪ | ۶–۱۲ | BBB، CRS | فاز I/II |
| Anti-PD-1 | ۲۰٪ | ۳–۶ | TIME سرکوبگر | تأیید FDA |
| DC Vaccine | ۱۵٪ | ۸ | پاسخ ضعیف | فاز II |
| mRNA Vaccine | ۳۰٪ | ۵–۹ | تولید انبوه | فاز I |
تا ۲۰۲۵، آزمایش‌های در حال انجام شامل dual-target برای newly diagnosed GBM (NCT۰۵۸۵۹۲۴۲، Penn) و CAR-T pediatric برای high-grade gliomas (UF، n=۱۸) است. پتانسیل‌ها: allogeneic CAR-NK برای دسترسی سریع، AI-optimized CAR design برای پیش‌بینی فرار، و ترکیب با BBB disruptors (focused US). انتظار می‌رود فاز II/III تا ۲۰۲۷ ORR >۵۰٪ را تأیید کند.
برای ارزیابی بالینی یا مشاوره تخصصی CAR-T در GBM: