**مقدمه**
در ۲۵ سال گذشته، درمان‌های مبتنی بر سلول‌های T تغییرات بزرگی در درمان سرطان ایجاد کرده‌اند. در حالی که توجه زیادی به سلول‌های CAR-T و دیگر درمان‌های سلولی با استفاده از سلول‌های T آلفا بتا (αβ) معطوف شده است، زیرمجموعه‌ای دیگر از سلول‌های T به نام **سلول‌های T گاما دلتا (γδ)** نیز پتانسیل بالایی در مقابله با سرطان نشان می‌دهند. شرکت‌هایی مانند Cytomed در حال توسعه درمان‌های مبتنی بر این سلول‌ها هستند.
*سلول‌های T گاما دلتا چیستند؟*
سلول‌های T به دو دسته تقسیم می‌شوند: **سلول‌های T آلفا بتا (αβ)** و **سلول‌های T گاما دلتا (γδ)**. سلول‌های گاما دلتا دارای گیرنده‌های سلول‌های T (TCR) متشکل از **زنجیره‌های γ** و **δ** هستند که آنها را از سلول‌های αβ متمایز می‌کند. اگرچه سلول‌های γδ تنها حدود ۴٪ از سلول‌های T موجود در خون انسان را تشکیل می‌دهند، اما نقش مهمی در پیوند دادن **پاسخ‌های ایمنی ذاتی و تطبیقی** ایفا می‌کنند. توانایی‌های متنوع آنها در شناسایی و مبارزه با سرطان باعث شده است که توجه بیشتری به این سلول‌ها شود.
# سلول‌های T گاما دلتا در خون
سلول‌های T γδ به دو دسته اصلی **سلول‌های Vδ2** و **سلول‌های غیر Vδ2** تقسیم می‌شوند که بر اساس بیان زنجیره دلتا در گیرنده TCR تعیین می‌شوند. **سلول‌های Vγ9Vδ2** که در خون انسان یافت می‌شوند، توانایی شناسایی **فسفوآنتی‌ژن‌ها (PAgs)** تولید شده توسط میکروارگانیسم‌ها و سلول‌های سرطانی را دارند. این سلول‌ها به عنوان دفاع‌کنندگان ذاتی، قادر به پاسخ سریع بدون نیاز به ارائه آنتی‌ژن خاص هستند.
# چرا سلول‌های T گاما دلتا خاص هستند؟
سلول‌های γδ T به سه نوع گیرنده مهم مجهز هستند: **گیرنده سلول T، گیرنده NK** و **گیرنده Fc**. این گیرنده‌ها به سلول‌های γδ T اجازه می‌دهند:
1. **شناسایی آنتی‌ژن‌های توموری**.
2. **تفکیک بین سلول‌های نرمال و سرطانی**.
3. **افزایش فعالیت ایمنی** از طریق تعامل با آنتی‌بادی‌های درمانی و تقویت نابودی تومور.
این ویژگی‌ها سلول‌های γδ T را در شناسایی و از بین بردن سلول‌های سرطانی بسیار مؤثر می‌سازند و در عین حال آسیب به بافت‌های سالم را به حداقل می‌رسانند.
# فرآیند تولید سلول‌های T گاما دلتا
**۱. جمع‌آوری ماده اولیه:** سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی (PBMCs) از یک اهداکننده سالم یا خود بیمار جمع‌آوری می‌شوند.
**۲. جداسازی سلول‌های T گاما دلتا:** سلول‌های γδ T با استفاده از نشانگرهای خاص از PBMCs جدا می‌شوند.
**۳. فعال‌سازی و تکثیر:** سلول‌های γδ T با استفاده از عوامل محرک مانند اسید زولدرونیک فعال و به طور ex vivo با استفاده از سایتوکین‌ها مانند IL-2 تکثیر می‌شوند.
**۴. اصلاح ژنتیکی:** در برخی موارد، سلول‌های γδ T ممکن است برای تقویت قابلیت‌های ضد تومورشان به‌صورت ژنتیکی اصلاح شوند.
**۵. کنترل کیفیت:** سلول‌های گسترش یافته برای تضمین ایمنی، قدرت و اثربخشی، تحت تست‌های دقیق کیفیت قرار می‌گیرند.
**۶. کرایوپریزرویشن:** محصول نهایی برای نگهداری و حمل‌ونقل فریز شده و تا زمان تزریق به بیمار ذخیره می‌شود.
# مکانیسم عمل
سلول‌های γδ T قادر به شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی از چندین روش هستند:
- **سیتوتوکسیسیتی مستقیم:** سلول‌های γδ T با انتشار گرانول‌های سیتوتوکسیک (پرفورین و گرانزیم‌ها)، آپوپتوز را در سلول‌های توموری القا می‌کنند.
- **تولید سایتوکین:** سلول‌های γδ T سایتوکین‌هایی مانند **IFN-γ** و **TNF-α** تولید می‌کنند که باعث مهار رشد تومور و جذب سایر سلول‌های ایمنی به محیط تومور می‌شوند.
- **شناسایی آنتی‌ژن‌های استرسی:** این سلول‌ها آنتی‌ژن‌های استرسی مانند **MICA/MICB** را که معمولاً در سلول‌های سرطانی بیش‌بیان می‌شوند، شناسایی می‌کنند.
# مزایای درمان سلول‌های T گاما دلتا
- **شناسایی گسترده آنتی‌ژن‌ها:** برخلاف سلول‌های αβ T، سلول‌های γδ T وابسته به مولکول‌های MHC برای شناسایی آنتی‌ژن نیستند، و بنابراین می‌توانند طیف وسیعی از انواع سرطان‌ها را هدف قرار دهند.
- **پاسخ سریع:** به عنوان بخشی از سیستم ایمنی ذاتی، سلول‌های γδ T سریع‌تر از سلول‌های αβ T به سلول‌های توموری پاسخ می‌دهند.
- **ریسک کمتر بیماری پیوند علیه میزبان (GvHD):** این ویژگی، سلول‌های γδ T را برای درمان‌های آلوژنیک مناسب می‌سازد.
- **پتانسیل همکاری با سایر درمان‌ها:** سلول‌های γδ T می‌توانند با درمان‌های دیگر مانند مهارکننده‌های ایست‌های بازرسی و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال ترکیب شوند تا اثربخشی درمانی را افزایش دهند.
# کاربردهای بالینی و تحقیقات
- **سرطان‌های خونی:** سلول‌های γδ T پتانسیل بالایی در درمان سرطان‌های خونی مانند لوکمیا و لنفوم نشان داده‌اند.
- **تومورهای جامد:** تحقیقات برای استفاده از سلول‌های γδ T در درمان تومورهای جامد مانند سرطان‌های ریه، پستان و پروستات ادامه دارد.
- **درمان‌های ترکیبی:** ترکیب درمان γδ T با ایمنی‌درمانی‌هایی مانند مهارکننده‌های ایست‌های بازرسی نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده است.
### چالش‌ها و مسیرهای آینده
با وجود پتانسیل امیدوارکننده، درمان سلول‌های γδ T با چندین چالش مواجه است:
- **تکثیر و فعال‌سازی:** بهینه‌سازی شرایط کشت ex vivo و پروتکل‌های فعال‌سازی مناسب از زمینه‌های فعال تحقیق است.
- **تخصصی‌بودن هدف و هدایت:** اطمینان از اینکه سلول‌های γδ T به‌طور خاص سلول‌های توموری را هدف قرار دهند و به مکان تومور هدایت شوند، ضروری است.
- **میکرو محیط تومور:** محیط ایمنی سرکوب‌گر تومور می‌تواند اثربخشی سلول‌های γδ T را کاهش دهد. راهکارهایی برای تعدیل این محیط در حال تحقیق است.
# نتیجه‌گیری
درمان سلول‌های T گاما دلتا به عنوان یک ابزار نوین و قدرتمند در مبارزه با سرطان در حال ظهور است. با ویژگی‌های منحصربه‌فرد آنها از جمله شناسایی گسترده آنتی‌ژن‌ها، پاسخ ایمنی سریع و ریسک پایین بیماری پیوند علیه میزبان، این سلول‌ها در آستانه تبدیل به یک جزء اصلی در ایمنی‌درمانی هستند. با پیشرفت تحقیقات و آزمایش‌های بالینی، این سلول‌ها می‌توانند امید جدیدی برای بیمارانی فراهم کنند که به درمان‌های سنتی پاسخ نداده‌اند.
---
