در درمان سرطان‌های تومورهای جامد، که اغلب در برابر درمان‌های سنتی مقاوم هستند، استفاده از آنتی‌بادی‌های دوسویه به‌عنوان یک استراتژی نوین در ایمونوتراپی (ایمونوتراپی سرطان) مطرح شده است. این روش با هدف افزایش تعامل بین سلول‌های T و سلول‌های توموری، امیدهای جدیدی برای درمان سرطان‌های پیچیده و سخت به وجود آورده است.
آنتی‌بادی‌های دوسویه چیستند؟
آنتی‌بادی‌های دوسویه (BsAbs) آنتی‌بادی‌هایی هستند که به‌طور خاص طراحی شده‌اند تا به دو هدف مختلف متصل شوند: یکی به آنتی‌ژن‌های مرتبط با تومور (TAAs) روی سطح سلول‌های سرطانی و دیگری به مارکرهای سطحی سلول‌های T مانند CD3. این اتصال دوگانه یک پل میان سلول‌های T و سلول‌های توموری ایجاد می‌کند و به فعال‌سازی سلول‌های T و کشته شدن سلول‌های توموری کمک می‌کند، حتی در محیط میکروتوموری (TME) که معمولاً سرکوبگر سیستم ایمنی است.
مزایای آنتی‌بادی‌های دوسویه در درمان تومورهای جامد
یکی از مهم‌ترین مزایای آنتی‌بادی‌های دوسویه، ویژگی‌های اختصاصی‌تر آن‌ها است که باعث می‌شود اثرات جانبی ناشی از هدف‌گیری‌های غیرمستقیم کاهش یابد. این آنتی‌بادی‌ها به‌طور خاص سلول‌های توموری را هدف قرار می‌دهند و از این رو، می‌توانند با دقت بیشتری بر روی تومور عمل کنند. علاوه بر این، آنتی‌بادی‌های دوسویه می‌توانند به نفوذ سلول‌های T به داخل میکروتومور کمک کنند که این امر یکی از چالش‌های بزرگ در درمان تومورهای جامد محسوب می‌شود.
این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند به‌طور ترکیبی با دیگر روش‌های درمانی مانند مهارکننده‌های نقاط کنترل ایمنی (checkpoint inhibitors) یا سیتوکین‌ها استفاده شوند تا پاسخ ایمنی ضد توموری را تقویت کنند. به‌عنوان مثال، آنتی‌بادی دوسویه‌ای به نام بلیتاناتوماب (Blinatumomab) که به CD19 و CD3 متصل می‌شود، در درمان سرطان‌های خون موفقیت‌های چشمگیری داشته است و در حال حاضر رویکردهای مشابهی برای درمان تومورهای جامد در حال توسعه هستند. برای مثال، AMG 212 که به PSMA و CD3 متصل می‌شود، به‌ویژه برای درمان سرطان پروستات در حال آزمایش است.
چالش‌ها و مشکلات
با وجود مزایای متعدد، هنوز چالش‌هایی وجود دارد که باید برای استفاده مؤثر از آنتی‌بادی‌های دوسویه در درمان تومورهای جامد برطرف شود:
هتروژنیته تومور: از آنجایی که تومورها می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی داشته باشند، آنتی‌بادی‌های دوسویه ممکن است نیاز به هدف‌گیری چندین آنتی‌ژن مختلف داشته باشند یا باید در درمان‌های ترکیبی استفاده شوند.
سندروم ترشح سیتوکین‌ها (CRS): یکی از عوارض جانبی جدی که ناشی از فعال‌سازی بیش از حد سلول‌های T است، سندروم ترشح سیتوکین‌ها می‌باشد. این عارضه ممکن است نیاز به دوزدهی دقیق و نظارت‌های پزشکی مستمر داشته باشد.
کشورهای پیشگام در استفاده از آنتی‌بادی‌های دوسویه در درمان سرطان
در حال حاضر، کشورهای مختلفی در سطح جهانی در حال توسعه و استفاده از آنتی‌بادی‌های دوسویه برای درمان تومورهای جامد هستند. این کشورها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و تحقیقات روز دنیا، در حال بهبود روش‌های درمانی خود هستند. از مهم‌ترین این کشورها می‌توان به آمریکا، آلمان، چین و ژاپن اشاره کرد.
ایالات متحده آمریکا
ایالات متحده آمریکا پیشروترین کشور در زمینه تحقیقات و توسعه درمان‌های مبتنی بر آنتی‌بادی‌های دوسویه است. شرکت‌های بزرگ بیوتکنولوژی مانند Amgen و Genentech در حال کار بر روی آنتی‌بادی‌های دوسویه برای درمان انواع سرطان‌ها هستند. در آمریکا، داروهایی مانند Blinatumomab برای درمان سرطان‌های خون تایید شده و در حال گسترش برای درمان تومورهای جامد هستند.
چین
چین نیز در حال حاضر به یکی از کشورهایی تبدیل شده که در زمینه درمان سرطان با آنتی‌بادی‌های دوسویه پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. این کشور با توجه به پیشرفت‌های سریع در زمینه تحقیقات بیوتکنولوژی و همکاری‌های بین‌المللی، به‌طور فعال در حال توسعه این نوع درمان‌ها برای سرطان‌های مختلف است. شرکت‌هایی مانند Innovent Biologics و BeiGene در چین در حال تحقیق و توسعه آنتی‌بادی‌های دوسویه برای درمان سرطان‌های جامد هستند. همچنین، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی پیشرفته در چین در حال ارائه درمان‌های نوین برای بیماران مبتلا به تومورهای جامد هستند. بیمارستان‌هایی مانند Peking Union Medical College Hospital و Ruijin Hospital در حال استفاده از این درمان‌های نوین برای کمک به بیماران مبتلا به انواع مختلف سرطان هستند.
آلمان و ژاپن
کشورهای آلمان و ژاپن نیز در زمینه بیوتکنولوژی و توسعه درمان‌های نوین برای سرطان در حال پیشرفت هستند. آلمان با همکاری مراکز تحقیقاتی معتبر مانند Universitätsklinikum Heidelberg و German Cancer Research Center (DKFZ)، در حال انجام مطالعات بالینی برای ارزیابی اثربخشی آنتی‌بادی‌های دوسویه است. در ژاپن، کمپانی‌هایی مانند Chugai Pharmaceutical و Rakuten Medical در حال توسعه درمان‌های نوین برای سرطان‌های جامد با استفاده از این تکنولوژی هستند.
آینده درمان سرطان با آنتی‌بادی‌های دوسویه
با وجود چالش‌ها، آنتی‌بادی‌های دوسویه به‌عنوان یک رویکرد نوآورانه در درمان سرطان‌های مقاوم به درمان‌های رایج، پتانسیل بالایی دارند. این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند برای بیمارانی که درمان‌های سنتی برای آن‌ها کارایی نداشته‌اند، امیدی جدید فراهم کنند. با پیشرفت تحقیقات و بهبود روش‌های ترکیبی، آنتی‌بادی‌های دوسویه احتمالاً به یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای تومورهای جامد تبدیل خواهند شد.
نتیجه‌گیری
استفاده از آنتی‌بادی‌های دوسویه برای ارتقای تعامل سلول‌های T با سلول‌های توموری، یک پیشرفت بزرگ در زمینه ایمونوتراپی سرطان محسوب می‌شود. این تکنولوژی می‌تواند به‌ویژه در درمان تومورهای جامدی که در برابر درمان‌های سنتی مقاوم هستند، مؤثر واقع شود. گرچه چالش‌هایی مانند هتروژنیته تومور و خطرات جانبی وجود دارد، اما امید است که این رویکرد در آینده‌ای نزدیک به درمانی اصلی در مبارزه با سرطان تبدیل شود.
منابع:
- Liugi Liguori et al., Pharmaceutics 2022 (doi: 10.3390/pharmaceutics14112442)
- Junjun Liu et al., International Immunopharmacology 2024 (https://lnkd.in/eSM8-E7f)
