در ژوئن ۲۰۲۵، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) داروی پمبرولیزومب (Keytruda) را برای درمان نئوادجوانت و آدجوانت سرطان سنگفرشی موضعی پیشرفته و قابل جراحی ناحیه سر و گردن (HNSCC) تأیید کرد. این تصمیم بر اساس نتایج کارآزمایی KEYNOTE-689 اتخاذ شد و تحولی در درمان ایمنی‌محور این سرطان ایجاد کرد.
تصویب تاریخی پمبرولیزومب برای درمان پری‌اوپراتیو سرطان سر و گردن
در تاریخ ۱۲ ژوئن ۲۰۲۵، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) استفاده از داروی پمبرولیزومب (Keytruda، شرکت Merck) را برای درمان پری‌اوپراتیو – شامل نئوادجوانت و آدجوانت – در بزرگسالان مبتلا به سرطان سنگفرشی موضعی پیشرفته و قابل جراحی ناحیه سر و گردن (HNSCC) تأیید کرد.
این تأییدیه بر اساس داده‌های حاصل از کارآزمایی بالینی مهم KEYNOTE-689 صادر شد. در این مطالعه، بیمارانی که پمبرولیزومب را قبل و بعد از جراحی دریافت کرده بودند، کاهش قابل توجهی در اندازه تومور و بهبود قابل توجه در بقای بدون پیشرفت بیماری (DFS) تجربه کردند. این تصمیم FDA نقطه عطفی در درمان این سرطان به شمار می‌آید و نقش ایمونوتراپی را به عنوان بخشی از درمان چندوجهی برای HNSCC برجسته می‌سازد.
معرفی سرطان سنگفرشی ناحیه سر و گردن (HNSCC)
سرطان سنگفرشی سر و گردن (HNSCC) یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌های بدخیم ناحیه دهان، حلق، حنجره و گلو است. این سرطان اغلب با عوامل خطرزای محیطی مانند مصرف طولانی‌مدت سیگار، نوشیدنی‌های الکلی و عفونت با ویروس HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) مرتبط است.
در مراحل پیشرفته (Stage III و IV-A)، تومور به بافت‌های اطراف نفوذ کرده ولی هنوز قابل جراحی محسوب می‌شود. درمان‌های سنتی در این مراحل شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی است. با این وجود، به علت نرخ بالای عود و مقاومت نسبی به درمان‌های کلاسیک، بقای بلندمدت همچنان محدود باقی می‌ماند.
جالب توجه اینکه، بسیاری از این تومورها بیان بالایی از PD-L1 دارند؛ پروتئینی که جلوی پاسخ ایمنی بدن به سلول‌های سرطانی را می‌گیرد. این موضوع، راه را برای استفاده از داروهای مهارکننده مسیر PD-1، مانند پمبرولیزومب، هموار کرده است. استفاده نئوادجوانت از پمبرولیزومب باعث کاهش حجم تومور پیش از جراحی شده و درمان آدجوانت آن پس از جراحی نیز می‌تواند احتمال بازگشت بیماری را به طرز چشمگیری کاهش دهد.
جزئیات تأییدیه FDA برای پمبرولیزومب
بر اساس این تأییدیه، پمبرولیزومب به عنوان درمان:
نئوادجوانت (قبل از جراحی)،
آدجوانت همراه با رادیوتراپی با یا بدون سیس‌پلاتین،
و سپس ادامه مونوتراپی با پمبرولیزومب پس از جراحی
برای بزرگسالان مبتلا به HNSCC قابل جراحی با CPS ≥1 در تست PD-L1 تأیید شده است.
این اولین تأییدیه پری‌اوپراتیو در نوع خود برای HNSCC محسوب می‌شود و پس از شش سال، اولین بروزرسانی درمانی مؤثر برای این نوع سرطان در ایالات متحده است.
نتایج بالینی: اثربخشی و ایمنی
در کارآزمایی بالینی KEYNOTE-689 با ثبت کد NCT03765918، تعداد ۷۱۴ بیمار با سرطان مرحله III تا IV-A HNSCC به دو گروه تقسیم شدند:
گروه آزمایشی: دو دوز پمبرولیزومب پیش از جراحی (هر سه هفته یک‌بار)، سپس سه دوز پس از جراحی همراه با پرتودرمانی (با یا بدون سیس‌پلاتین) و پس از آن ۱۲ دوز پمبرولیزومب مونوتراپی هر سه هفته یک‌بار.
گروه کنترل: بدون نئوادجوانت، تنها درمان آدجوانت شامل پرتودرمانی و در صورت نیاز سیس‌پلاتین.
در بیماران با بیان PD-L1 بالا (CPS ≥1)، میانگین بقای بدون رویداد (EFS) در گروه پمبرولیزومب ۵۹.۷ ماه و در گروه کنترل ۲۹.۶ ماه گزارش شد (HR = 0.70؛ p=0.0014).
از نظر ایمنی نیز تفاوت معناداری در عوارض جانبی شدید یا جلوگیری از جراحی میان دو گروه مشاهده نشد (۱.۴٪). عوارض شایع مرتبط با پمبرولیزومب مشابه موارد قبلی این دارو بود.
دوز پیشنهادی پمبرولیزومب
دوز توصیه‌شده دارو به شرح زیر است:
۲۰۰ میلی‌گرم هر سه هفته یک‌بار
یا ۴۰۰ میلی‌گرم هر شش هفته یک‌بار
در صورت تجویز هم‌زمان با شیمی‌درمانی، پمبرولیزومب باید قبل از داروی شیمی‌درمانی تجویز شود.
سایر درمان‌های پیشرفته برای سرطان سر و گردن: نگاه به آینده از منظر تحقیقات چینی
در حالی که پمبرولیزومب امید تازه‌ای برای درمان HNSCC فراهم کرده، پژوهشگران در چین به طور هم‌زمان در حال توسعه درمان‌های پیشرفته‌تر سلولی و ژنتیکی هستند.
CAR-T سل‌تراپی در سرطان‌های جامد
CAR-T سل‌تراپی که نخستین‌بار برای درمان سرطان‌های خون مانند لوسمی و لنفوم استفاده شد، حالا وارد فاز آزمایشی در تومورهای جامد از جمله HNSCC شده است. در بیمارستان‌هایی نظیر Lu Daopei و مرکز iCell بیجینگ، کارآزمایی‌هایی برای طراحی CAR-T علیه گیرنده‌هایی چون EGFR و MUC1 در حال اجراست.
گاما دلتا تی‌سل‌تراپی (γδ T-cell Therapy)
این سلول‌های غیرمعمول اما بسیار مؤثر از طریق مسیرهای مستقل از MHC، توانایی شناسایی تومورها را دارند. در مراکزی در شانگهای و گوانگژو، سلول‌های گاما دلتا از خون بیماران استخراج شده، در محیط آزمایشگاهی فعال می‌شوند و به بدن تزریق می‌گردند تا پاسخ ضدسرطانی مؤثری ایجاد کنند.
CAR-NK سل‌تراپی
سلول‌های کشنده طبیعی (NK) با گیرنده‌های مهندسی‌شده (CAR-NK)، قابلیت تشخیص و نابودی سلول‌های توموری را بدون تحریک بیش از حد سیستم ایمنی فراهم می‌کنند. این روش‌ها در حال حاضر در مراکز پیشرفته پزشکی چین تحت بررسی هستند.
چین: پیشگام نوآوری در درمان سرطان
چین با برخورداری از سیاست‌های تشویقی، فناوری‌های پیشرفته مانند CRISPR، زیرساخت‌های تولید سلول تحت استاندارد GMP و جمعیت داوطلبان گسترده، به یکی از مراکز جهانی نوآوری در درمان سرطان تبدیل شده است. سالانه بیماران بین‌المللی بسیاری برای شرکت در این درمان‌ها به چین مراجعه می‌کنند.
???? جمع‌بندی نهایی
پمبرولیزومب حالا به عنوان نخستین درمان تأییدشده نئوادجوانت و آدجوانت برای سرطان سنگفرشی پیشرفته و قابل جراحی سر و گردن در ایالات متحده شناخته می‌شود. هم‌زمان، با توسعه درمان‌هایی چون CAR-T، گاما دلتا و CAR-NK در چین، چشم‌انداز آینده درمان این سرطان در مسیر تحولی بزرگ قرار دارد.
